Przewłaszczenie na zabezpieczenie to forma zabezpieczenia wierzytelności wytworzona przez praktykę gospodarczą. Uregulowana została jedynie w ustawie prawo bankowe, co nie znaczy, że znajduje zastosowanie wyłącznie w stosunkach prawnych, których stroną jest bank.
Zgodnie z ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 – Prawo bankowe, zabezpieczenie wierzytelności banku może być dokonane w drodze przeniesienia na bank przez dłużnika lub osobę trzecią, do czasu spłaty zadłużenia wraz z należnymi odsetkami i prowizją, prawa własności rzeczy ruchomej lub papierów wartościowych.
W przypadku gdy przeniesiona została własność rzeczy określonej co do gatunku lub zbioru rzeczy, dłużnik lub osoba trzecia obowiązani są wyodrębnić i oznaczyć rzecz lub zbiór rzeczy oraz – jeżeli umowa nie stanowi inaczej – prowadzić ewidencję zmian w zakresie przedmiotu przewłaszczenia.
Przewłaszczenie na zabezpieczenie polega zatem na przeniesieniu własności rzeczy na zabezpieczenie wierzytelności. W sytuacji, w której klient zawiera z bankiem na przykład umowę pożyczki, w celu zabezpieczenia tej umowy można ustanowić przewłaszczenie na zabezpieczenie. W takiej sytuacji klient przeniesie na bank własność rzeczy, na przykład samochodu. Po uregulowaniu należności przez klienta – dłużnika, rzecz stanie się na powrót własnością klienta. Co do zasady, rzeczy, które zostały objęte przewłaszczeniem na zabezpieczenie pozostają we władaniu i używaniu dłużnika, czyli pierwotnego właściciela rzeczy.
Zabezpieczenie poprzez przewłaszczenie pozwala na skuteczną ochronę spłaty wierzytelności, bowiem w przypadku braku uregulowania należności, wierzyciel posiada, jako właściciel, rzecz, którą może na przykład sprzedać i spieniężyć.
Przewłaszczenie na zabezpieczenie ustanawia się w drodze umowy pomiędzy dłużnikiem a wierzycielem. Umowa zawierana jest co do zasady w zwykłej formie pisemnej. Rzecz przewłaszczana na zabezpieczenie może być również własnością osoby trzeciej, takiej jak małżonek albo wspólnik dłużnika.
Wśród orzecznictwa sądów pojawiają się poglądy, że przewłaszczenie może dotyczyć również nieruchomości, jednak zdania na ten temat są podzielone. Jeżeli uznać, że jest o dopuszczalne, na pewno warto umieścić w księdze wieczystej prowadzonej dla danej nieruchomości informację o roszczeniu o zwrotne przeniesienie własności na rzecz poprzedniego właściciela nieruchomości. Przewłaszczenie na zabezpieczenie jest alternatywą dla zastawu rejestrowego, który również jest sposobem zabezpieczenia wierzytelności, jednak wymagającym wpisu do rejestru zastawów.
